Dekret o miarach z dnia 8 lutego 1919 roku, podpisany przez Piłsudskiego, jeden z pierwszych aktów ustawodawczych niepodległego państwa, uznali system metryczny jako obowiązujący w Polsce. Do tego czasu na ziemiach polskich w powszechnym użyciu były miary o staropolskim rodowodzie, odwołujące się do człowieka jako pierwotnego instrumentu mierniczego:
wstiora (werszt) - zasięg donośności głosu ludzkiego
sążeń (siąg) - największa szerokość rozkrzyżowanych poziomo rąk
łokieć mały (kupiecki) - odległość od końcu średniego palca do pachy
piędź - największa rozwartość miedzy końcami palców wielkiego i małego
palec (cal) - miara zwana calem równa szerokości ośmiu ziaren jęczmienia
stopa - szerokość skiby ziemi, odległość miedzy rzędami kartofli
pręt (pertyka, laska do mierzenia) - 15 stóp, 7/ 1 łokcia
morga mórg ( jutrzyna ) - wielkość polu zaoranego lub skoszonego przez jednego człowieka od rana do południa, do zniesienia pańszczyzny wymiar jednodziennej pracy zadawanej parobkowi liczył 200 lub 300 prętów kwadratowych
garniec - miara nasypna ( większa ) i nalewana, nazwa pochodzi od garści zagarniającej do garnka sypane zboża lub zlewane płyny
korzec - duża miara nasypna, nazwa pochodzi od kory, gdyż pierwotny korzec był miarą dłubaną, wykonaną z nieokorowanej kłody świerkowej:
korzec dzielono na ćwiertnie (półkorcówki), ćwierci, garnce, kwarty, kwaterki
W 1818 roku w granicach Królestwa Polskiego, z inicjatywy Stanisława Staszica, opracowano nowy system miar, zwany "nowopolskim" Był on ściśle związany z systemem metrycznym, choć zrezygnowano z podziału dziesiętnego i zachowano dawne nazwy miar.
sążeń = 3 łokcie = 6 stóp = 72 cale = 864 linie = 1728 milimetrów
łokieć = 2 stopy = 4 ćwierci = 24 cale = 288 linii = 576 milimetrów
stopa = 288 mm: ćwierć = 6 cali = 144 mm; 76 cal = 12 linii = 24 milimetry
pręt = 15 stóp = 180 cali = 4320 milimetrów
mila = 4 ćwierć mile = 8 półćwierci mili, czyli staje milowe = 14816 łokci = 8534,3 metra
Ówczesne jednostki długości różnią się zupełnie od teraźniejszych.
Dziś podstawową jednostką długości w układzie SI jest metr (z greckiego metron czyli miara). 1 metr jest równy drodze jaka przebywa w próżni światło w czasie sekundy.
Podwielokrotności i wielokrotniści jednego metra:
| jednostka | skrót | wartość | |
| 1 eksametr | 1 Em | 1000000000000000000 m | 1018 m |
| 1 petametr | 1 Pm | 1000000000000000 m | 1015 m |
| 1 terametr | 1 Tm | 1000000000000 m | 1012 m |
| 1 gigametr | 1 Gm | 1000000000 m | 109 m |
| 1 megametr | 1 Mm | 1000000 m | 106 m |
| 1 kilometr | 1 km | 1000 m | 103 m |
| 1 hektometr | 1 hm | 100 m | 102 m |
| 1 metr | 1 m | 1 m | 100 m |
| 1 decymetr | 1 dm | 0,1 m | 10-1 m |
| 1 centymetr | 1 cm | 0,01 m | 10-2 m |
| 1 milimetr | 1 mm | 0,001 m | 10-3 m |
| 1 mikrometr | 1 µm | 0,000001 m | 10-6 m |
| 1 nanometr | 1 nm | 0,000000001 m | 10-9 m |
| 1 pikometr | 1 pm | 0,000000000001 m | 10-12 m |
| 1 femtometr | 1 fm | 0,000000000000001 m | 10-15 m |
| 1 attometr | 1 am | 0,000000000000000001 m | 10-18m |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz